Literatura romantyzmu w Europie

Literatura miała przede wszystkim wyrażać indywidualne cechy myślenia jednostki twórczej, występując zarazem w imieniu zbiorowości, społeczeństwa, narodu, przy czym poeta kreował się na jego przywódcę, proroka, wieszcza, geniusza zdolnego wszystko przeniknąć. Pomagała mu w tym wyobraźnia i nieskrępowane natchnienie, co prowadziło niekiedy do frenezji (świat przedstawiony jako szaleństwo zbrodni, namiętności, okropności i immoralizmu uwolnionego od rozumowych przesłanek).

W przeciwieństwie do oświecenia, romantyzm zdystansował się od klasycznych wzorców literatury antycznej (tzw. literatura Południa), przeciwstawiając im "literaturę Północy": tradycje narodowe (szczególnie związane ze średniowieczem), twórczość ludową (np. ballada), mitologie ludów Europy, motywy orientalne i biblijne swoiście interpretowane. Ewolucji uległy także formy literackie, powstały nowe gatunki mieszane, jak poemat dygresyjny, powieść poetycka i powieść historyczna, której twórcą był W. Scott (tzw. walterskotyzm). W Anglii tendencje preromantyczne pojawiły się od poł. XVIII w., szczególnie w wierszach R. Burnsa i W. Blake'a.

Romantyzm najwcześniej pojawił się w Europie w Anglii i w Niemczech, później natomiast we Francji i w krajach słowiańskich.

Romantyzm niemiecki, angielski i francuski

Podczas gdy romantyzm niemiecki miał charakter metafizyczno-cudowny, romantyzm angielski charakteryzował się zwrotem do życia codziennego, autentycznych przeżyć i związanych z nimi uczuć człowieka. W Niemczech po roku 1800 napór romantyczny zaczyna się wycofywać, w kulturze dochodzą do głosu tendencje racjonalistyczne, realistyczne i katolickie.

Z kolei we Francji romantyzm doszedł w pełni do głosu dopiero pod koniec lat 20., wcześniej pojawiły się jego ślady w poezji, a także w krytyce i twórczości. Cechą charakterystyczną romantyzmu francuskiego stał się rozwój powieści realistycznej i powieści. Druga fala romantyzmu we Francji pojawiła się w latach 40., a cechowała ją fantastyka i cudowność.